بام سبز ( روف گاردن )
بام سبز ( روف گاردن ) فضای سبز طراحی شده ای است که در با احداث آن در فضاهای بلااستفادهای از ساختمان (پشت بام و تراس)، همسو با تکنولوژی مدرن و همخوان با ارزشهای زیباشناسی، اجتماعی و فرهنگی می تواند در شرایط زیست محیطی اکنون، فضای سبز از دست رفته شهری را زنده و موجبات پایداری محیط، بهبود سلامت روانی و جسمی ساکنین و افزایش کیفیت زندگی گردد.
مزایای بام سبز ( روف گاردن )
فواید چندانی در مورد بام های معمولی وجود ندارد. قیمت پایینتر " بام های معمولی" در مقایسه با بام سبز ( روف گاردن ) ، تنها یک نتیجه گیری کوتاه مدت بوده و هزینه های بلندمدت نگهداری و تعمیر آنها خیلی بیشتر از بام های سبز است. این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد که بامها اغلب از بخشهای تصنعی و دوست نداشتنی ساختمانها هستند که اگر هیچ اقدام احتیاطی و پیشگیرانه ای انجام نشود و کمبود کیفیت داشته باشند، مشکلات به سرعت افزایش می یابند.
در این میان بامهای سبز علاوه بر زیبایی و ایجاد محیطی دلپذیر برای زندگی و کار، به بهبود کیفیت هوا به خصوص در نواحی پرجمعیت کمک می کنند. گیاهان چه روی زمین کاشته شده باشند، چه روی دیوارها یا بام یک ساختمان، قادر هستند علاوه بر جذب گرد و غبار، تولید اکسیژن و خنک کردن شهر در ماه های گرم تابستان (به دلیل خاصیت تبخیر) به گسترش نمای سبز و فضایی طبیعی کمک کنند.
تفاوت بین بام های گیاه کاری شده و بام های معمولی را می توان به دو دسته فواید اختصاصی و فواید عمومی دسته بندی کرد:
مزایای اختصاصی
افزایش عمربام
عایق صوتی
کاهش بار سیستم های مجاری فاضلاب
کاهش انتقال حرارت از طریق ذخیره انرژی ساختمان
افزایش ظرفیت گرمایی بام
حفظ رطوبت
فتوسنتز گیاهان (کاهش جذب آب)
استفاده از فضا
ترویج سلامتی و بهزیستی
صرفه جویی اقتصادی
افزایش سود
استفاده از فضا
ترویج سلامتی و بهزیستی
صرفه جویی اقتصادی
افزایش سود
مزایای عمومی
گسترش فضای سبز و زیستگاه جانوران
کاهش اثرات گرمایی
کاهش آلودگی هوا
کاهش دی اکسید کربن
کنترل دمای شهری
تولید غذا
زیباسازی منظر شهری
جدول 1- مزیت های بهره گیری از بامسبز ( روف گاردن ) شهری (نهرلی و همکاران، 1390)
روش های مختلف اجرا
دو گزینه اصلی برای بام سبز (روف گاردن) وجود دارد: یکی باغ بام با دیدی خوشایند (مطلوب) برای مالک و دیگری زیستگاهی برای فلور و فون درون مراکز خاکستری شهر. هر دو، طیف وسیعی از فواید عمومی و خصوصی را در بر می گیرند. تصمیم گیری روی استفاده از هر یک، به برنامه ریزی اولیه بستگی دارد.
بام سبز به طور کلی بسته به عمق لایه کاشت، نوع گیاهان و میزان تاسیسات مورد نیاز، به سه گروه تقسیم می شوند: "متراکم"، " گسترده" و "نیمه متراکم". علاوه بر آن باید حداکثر ظرفیت تحمل بار، نگهداری، انتخاب گیاه، زیرساخت ها و حدود بودجه در انتخاب تیپ مورد دلخواه بام سبز مورد توجه قرار گیرد.
بام سبز ( روف گاردن ) گسترده
کاربرد بام های سبز گسترده برای بام هایی است که ظرفیت تحمل بار پایینی داشته و یا سایت هایی که برای استفاده به عنوان باغ- بام مناسب نیستند. بام سبز گسترده یا وسیع "Extensive Roof" ، نیازمند حداقل تاسیسات، نگهداری و در نتیجه هزینه کمتری است . این نوع بام سبز، بستر کاشتی بین 5 تا 15 سانتی متر دارد و به همین دلیل، سبک بوده و بار محدودی را به ساختمان وارد می کند و از آنجا که اغلب نیاز به اصلاح ساختار ساختمان ندارد، برای قرار گرفتن بر بام ساختمانهای موجود، مناسب تر است. همچنین می تواند هم روی بام های مسطح و هم شیب دار، تا شیب سی درصد پیاده شود. نیاز به نگهداری این بام ها کم و آبیاری آنها نیز بسته به نوع آب و هوا ناچیز است. در بام سبز گسترده، بسته به عمق لایه کاشت و محدودیت در گسترش ریشه، نوع پوشش گیاهی آن به چمنها، گونه های سدوم، خزه، گیاهان علفی دائمی، سالانه و سایر گیاهان با ریشه های کوتاه و مقاوم در برابر خشکسالی که نیاز به مراقبت کمتری دارند، محدود می شود و در حالت اشباع با آب، وزن بام را بین 70 تا 170 کیلوگرم افزایش می دهد. این نوع بام ها معمولا کاربردی نیستند و تنها می توان از منافع زیست محیطی آنها بهره مند شد.
بام سبز (روف گاردن) متمرکز
بامسبز(روف گاردن) متمرکز یا متراکم" Intensive Roof" اصولا همانند محوطه های روی سطح زمین طراحی میشوند. پیادهروها، نیمکتها، زمینهای بازی یا حتی استخرها به عنوان اجزای اضافی به بام اضافه شده و پوشش گیاهی شامل درختان، درختچهها و بوتههایی است که روی سطح زمین قابل کشت هستند. از این رو نیازمند نگهداری، آبیاری و سایر مراقبت های مرسوم فضاهای سبز روی زمین بوده و به دلیل وزن سنگین تر، یا باید روی بام هایی بنا شوند که ساختمان آنها ظرفیت بار بیشتری دارند و یا سازه ساختمان، از قابلیت تقویت برای تطبیق بار اضافی برخوردار است. عمق بستر کاشت بام های متمرکز، از 20 تا 60 سانتی متر متغیر است و در حالت اشباع با آب، باری حدود 290 تا 970 کیلوگرم بر مترمربع به وزن بام اضافه می کنند. به دلیل بار وزنی قابل توجه این نوع بامها، طراحی سازه های بام از اهمیت ویژه ای برخوردار و به همان نسبت نیز پرهزینهتر میباشد. بهترین گزینه برای این نوع بام سبز، احداث آن روی ساختمانهای جدید و در نظر گرفتن بار اضافی بام در طراحی و محاسبات سازه اولیه ساختمان است.
بام سبز (روف گاردن) نیمه متمرکز
این سیستم مابین سیستم گسترده و متمرکز قرار دارد. این بامها دارای لایه های زهکشی، خاک و گیاه عمیقتر و گونه های گیاهی متنوعتر نسبت به بام گسترده است. عمق لایهها حداکثر 25- 12 سانتی متر و وزن آن حدودا بین 200- 120 کیلوگرم بر مترمربع است. نگهداری بیشتر، هزینه بالاتر و وزن بیشتر خصوصیاتی برای این تیپ در مقایسه با بام سبز گسترده است و از لحاظ پوشش گیاهی امکانات بیشتری فراهم می کند: گراس های متنوع، علفی های چند ساله و بوته هایی همچون اسطوخودوس می توانند کاشته شوند.
جدول زیر می تواند تفاوتهای سه تیپ مختلف بام های سبز را نشان دهد:
نوع دیگری از بام سبز (روف گاردن) مدل های پیش ساخته ای است که بدون نیاز به زیرساخت، قابل پیاده شدن روی هر بام و بالکن و هر نوعی از بامهای سبز هستند. این قطعات پیش ساخته با پوشش گیاهی متنوع و از پیش کاشته شده به صورت گیاهان مختلف تا درخت و درختچه عرضه می شود. در این سیستم گیاهان در جعبه های مخصوصی که تمام یا بیشتر بام سبز را میپوشاند، کشت و نگهداری میشوند و برخلاف سیستم های غیرمدولار محیطی ناپیوسته تشکیل می دهد.
کاشت گیاهان در سیستم مدولار رواج گستردهای یافته است زیرا اینگونه سیستم می تواند از مشکلات و هزینههای کلان ایجاد بامهای ضد آب بکاهد. همچنین مهمترین ویژگی این سیستم طراحی با اجزا و قطعاتی است که علاوه بر اینکه رشد پایدار گیاه را فراهم می کند، وزن کم و قابلیت جایجایی آنها به راحتی امکان ایجاد طرحها و الگوهای مورد نظر را فراهم میکند.
کاربرد استیل در ساخت قطعات، مشکلات استفاده از اجزای چوبی در زمینه میزان مقاومت به باد، آفتاب، باران و اشعه ماورا بنفش و پوسیدگی و رنگ رفتگی آنها در برابر این عوامل اقلیمی را ندارند. همچنین کلیه گلجایها و سینیها در این سیستم شامل صفحهای نگهدارنده دارای پوشش های ضد ریشه، فیلتر ژئوتکستایل، زهکش، لایه فیلتر خاک، آبروها، پیچ های اتصال دهنده، محکم کننده و اتصال دهندههای پایه است.
مهمترین ویژگیها و مزیتهای این سیستم عبارتند از:
- ایجاد بام سبز ( روف گاردن ) در کوتاهترین زمان ممکن
- امکان ایجاد طرحها و الگوهای مورد نظر
- واحدهای مدولار: سبک و قابل انتقال
- پیاده کردن قطعات، انبار کردن آنها خارج از محل استفاده و سوار کردن مجدد آنها
- زیبا و سازگار با محیط زیست
- پشتیبانی طولانی مدت از گیاهان با کمترین نگهداری
- امکان ایجاد هر سه نوع بام سبز
- قیمت مناسب
منابع
رضویان، محمد تقی، غفوری فرد، امین، رضویان، ماهان، (1389) بام های سبز، فصل نامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 10، صفحات 137 تا 160
محمودی، مهناز، پاکاری، ندا، بهرامی، حسن، (بهار 1391)، ارزیابی چگونگی تاثیرگذاری بام سبز در کاهش دمای محیط، فصلنامه علمی- پژوهشی باغ نظر ، شماره بیستم، سال نهم
معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور، (1390) ضوابط طراحی فضاهای سبز شهری، نشریه 203
نهرلی، داوود، عبداللهی، مهدی، ولی بیگی، مجتبی، (زمستان 1390)، بررسی عوامل محدودکننده توسعه بام های سبز در ایران بر پایه تحلیل سلسله مراتبی، محیط شناسی، سال سی و هفتم، شماره 60، صفحات 89-98